Rủi ro pháp lý thường trực khi kinh doanh hóa chất

Tòa soạn

(PLBQ) - Doanh nghiệp mở cửa hàng kinh doanh hoá chất hợp pháp, người mua hoá chất về sử dụng làm hàng giả, người kinh doanh hóa chất nếu không biết mục đích của người mua, không bàn bạc giúp sức người mua làm hàng giả, thì không thể kết tội người kinh doanh hóa chất được. Vậy nhưng trên thực tế đang đặt ra những rủi ro pháp lý thường trực cho người kinh doanh hóa chất…

Tai  bay vạ gió 

Năm 2010, bà Nguyễn Thị Thu Hoà (SN 1981, ngụ tại phường An Khánh, quận Ninh Kiều, TP.Cần Thơ) cùng chồng là ông N., thành lập Công ty TNHH Phạm Sơn, hoạt động kinh doanh hoá chất theo quy định pháp luật và được Bộ Công Thương cấp giấy phép đủ điều kiện kinh doanh hoá chất. Cửa hàng hoá chất của Công ty Phạm Sơn mở bán tại phường An Khánh (quận Ninh Kiều). Trong số các mặt hàng hoá chất, có dung môi dùng trong công nghiệp để pha sơn nước, sản xuất mực in, tẩy rửa công nghiệp, chất đốt lò hơi công nghiệp…

z3273868907359-85ef3168d9d327e4cdd1ef809a3a81d6-1648023512.jpg
Trụ sở Công ty TNHH Phạm Sơn.

Trong thời gian hơn 10 năm kinh doanh, có hàng ngàn khách hàng sử dụng sản phẩm dung môi của Công ty Phạm Sơn. Công ty Phạm Sơn có kho chứa khá lớn nên nhiều khách hàng là các doanh nghiệp khác mua dung môi về bán lại. Công ty TNHH Phạm Sơn cũng như nhiều cửa hàng hoá chất khác, bán các hoá chất. Hoá chất đó được sử dụng ra sao là thuộc về người mua, không ai có thể kiểm soát và pháp luật cũng không điều chỉnh đơn vị bán sản phẩm phải kiểm soát mục đích sử dụng của khách hàng.

Ngày 24/1/2019, cơ quan chức năng tại tỉnh Đắk Nông bắt quả tang một cây xăng pha dung môi vào xăng chính hãng để bán. Chủ cây xăng là bà N.. Bà N. khai, bà mua dung môi của vợ chồng ông Hoàng Thuỵ Minh Việt bà Nguyễn Thị Kim Loan. Hai vợ chồng ông Việt bà Loan cũng là người kinh doanh hoá chất và mua dung môi từ Công ty Phạm Sơn về bán lại. Vậy là bà Hoà vướng vào lao lý vì bị cáo buộc nguồn cung giúp sức.

Bà Hoà kể lại: “Lúc đó, tôi cũng không rõ tại sao mình bị bắt giữ, bị cáo buộc liên quan đến làm xăng giả. Khi bị bắt, cả gia đình nội ngoại nháo nhào. 3 đứa con tôi còn nhỏ, cháu nhỏ mới 22 tháng tuổi. Vướng vào tù tội, công việc kinh doanh sụp đổ. Từ một doanh nghiệp đang uy tín trong ngành kinh doanh hoá chất bỗng chốc thành con số không. Tai vạ như từ trên trời rơi xuống”.

Hàng ngàn cửa hàng kinh doanh hoá chất hợp pháp lo lắng…

Có rất nhiều vụ sản xuất kinh doanh hàng giả được cơ quan chức năng đưa ra trước pháp luật. Hàng giả pha chế hầu hết được làm từ các loại hoá chất được phép kinh doanh trên thị trường. 

Trao đổi với PV về mối quan hệ này, luật sư Trần Đình Dũng (Đoàn Luật sư TP.HCM) cho rằng, những doanh nghiệp bán hoá chất theo danh mục đã được cấp phép không bị bất kỳ điều luật nào ràng buộc phải biết khách hàng sử dụng làm gì. Cho nên, quy trách nhiệm cho họ khi bên mua sử dụng vào mục đích xấu là không đúng, trừ khi chứng minh đủ chứng cứ vật chất về việc họ bàn bạc với nhau để làm hàng giả.

z3273868928041-52a6df7701ca632e9d7e75241136bd80-1648023512.jpg
Bà Hoà  gửi đơn kêu oan tới các cơ quan chức năng

Theo bà Hòa, trong khoảng thời gian từ 2017 đến giữa năm 2019, Công ty Phạm Sơn đã bán hoá chất cho 291 doanh nghiệp và cá nhân. Khách hàng của Phạm Sơn phần lớn về số lượng là các doanh nghiệp. Trong đó, bán cho Doanh nghiệp tư nhân (DNTN) Thương mại Tâm Đức Đắk Nông 940.000 lít dung môi, bán cho DNTN Hoàng Minh Việt 20.021.500 lít dung môi, bán cho ông Nguyễn Ngọc Quan hơn 1.300.000 lít dung môi. Những người mua dung môi của Công ty Phạm Sơn bán sang cho nơi khác để pha chế vào xăng thật nhằm hạ giá thành (một hình thức xăng giả).

Khi mở rộng điều tra nguồn gốc hoá chất là dung môi, thì số dung môi có nguồn từ Công ty Phạm Sơn là hàng hoá hợp pháp. Nhưng cơ quan điều tra tại tỉnh Đắk Nông vẫn cho rằng, công ty này liên quan đến việc làm xăng giả và khởi tố hành vi bán dung môi với bà Nguyễn Thị Thu Hoà.

Luật sư Trần Đình Dũng cho rằng: “Nếu khởi tố người bán hàng là bà Hòa, sẽ khiến hàng ngàn chủ cửa hàng kinh doanh hoá chất hợp pháp lo lắng vướng tội giúp sức đồng phạm làm hàng giả. Đồng phạm là một khái niệm pháp lý được quy định rõ tại Điều 17 Bộ luật Hình sự hiện hành. Theo đó, người đồng phạm phải là người có sự câu kết chặt chẽ giữa những người cùng thực hiện tội phạm, có sự bàn bạc, liên hệ, ràng buộc với nhau. Không thể cáo buộc đồng phạm, khi thiếu chứng cứ vật chất cho việc họ bàn bạc với nhau để làm hàng giả”.

phai-xu-ly-nghiem-bac-si-tu-choi-cap-cuu-1-1648023612.jpg
Luật sư Trần Đình Dũng, Đoàn luật sư TP.HCM.

Được biết, bà Hoà đã gửi đơn đến rất nhiều nơi để kêu oan về vụ việc của mình.

Luật sư: Việc đưa chứng cứ điện tử vào cáo buộc phải thật chính xác, rõ ràng 
Từ vụ bắt quả tang một cây xăng đang pha dung môi vào xăng chính hãng để tăng thể tích xăng nhằm giảm giá thành đầu vào do dung môi giá chỉ khoảng 10 ngàn đồng mỗi lít, một hình thức của xăng giả, cơ quan Công an tỉnh Đắk Nông đã lần hết các đầu mối bán dung môi. Rất nhiều doanh nghiệp bị mời, bị xác minh tội phạm. Công ty Phạm Sơn là một trong các doanh nghiệp bị truy vấn khá nhiều, bởi là đơn vị bán khá nhiều hàng dung môi và có gần ba trăm hợp đồng bán hàng trong thời gian cơ quan công an cần xác minh, là khoảng thời gian từ đầu năm 2017 đến giữa năm 2019.
Cho rằng, bà Hoà điều hành Công ty Phạm Sơn nên Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Đắk Nông đã bắt giữ bà Hoà vào ngày 31/5/2019. Sau khi bị tạm giữ 11 ngày để điều tra, bà Hòa đã được Cơ quan CSĐT cho về nơi cư trú. Thông tin từ phía luật sư cho hay: việc bắt giữ, phía cơ quan tố tụng chỉ dựa vào lời khai diễn giải các bản hợp đồng bán hoá chất dung môi của Công ty Phạm Sơn. Đó là các hợp đồng bán cho Doanh nghiệp tư nhân (DNTN) Thương mại Tâm Đức Đắk Nông 940.000 lít dung môi, bán cho DNTN Hoàng Minh Việt 20.021.500 lit dung môi, bán cho ông Nguyễn Ngọc Quan hơn 1.300.000 lít dung môi. Ngoài các lời khai diễn giải các hợp đồng của bà Hoà ra, phía cơ quan công an không có chứng cứ vật chất nào. Tức không có chứng cứ ghi nhận sự bàn bạc với người làm xăng giả. 
Tuy nhiên, cơ quan Công an Đắk Nông đưa vào hồ sơ một đoạn chat nói về việc làm tăng áp lực cháy (RON) của dung môi trong đốt cháy công nghiệp giữa bà Hoà với một người khác không phải người mua dung môi để cáo buộc cho rằng là “chứng cứ vật chất” ngoài lời khai. Theo luật sư, đây là cáo buộc khiên cưỡng đối với bị can. 
Luật sư Trần Đình Dũng cho rằng, việc đưa chứng cứ điện tử vào cáo buộc phải thật chính xác rõ ràng. Đối với nội dung chat qua lại phải thật rõ nội dung bàn bạc và phải bàn bạc giữa người bán và người mua thì mới có giá trị chứng minh. Không thể suy diễn một cách đi ngược lại nguyên tắc suy đoán vô tội trong tố tụng hình sự. Cơ quan tiến hành tố tụng chỉ được suy đoán bác bỏ chứng cứ khi chứng cứ không rõ ràng chứ không thể làm ngược lại suy đoán người ta có tội trong trường hợp không rõ. Chứng cứ bàn bạc qua internet phải thật cụ thể nội dung bàn bạc và đối tượng bàn bạc, chứ không phải cứ suy diễn áp đặt đối với bị can bị cáo.
Cần tôn trọng chứng cứ vật chất
Cũng theo luật sư Trần Đình Dũng, tất cả các hợp đồng Công ty Phạm Sơn ký bán dung môi, bán các loại hoá chất khác, đều có điều khoản ghi cụ thể tại Điều 1 về “Mục đích sử dụng hàng hoá”, như sau “Toàn bộ số lượng hàng hoá mua bán theo hợp đồng này được bên mua cam kết và chịu trách nhiệm hoàn toàn trước pháp luật về việc sử dụng hàng hoá đúng mục đích và tuân thủ các quy định của Nhà nước trong việc sản xuất kinh doanh”. 
Đây là chứng cứ vật chất không thể chối cãi cho thấy ý chí phía Công ty Phạm Sơn không bán hoá chất để bên mua sử dụng vào mục đích phi pháp, cũng như không thể can thiệp được phía mua sử dụng nên chỉ có thể ràng buộc bằng phần “Mục đích sử dụng” như trên vào hợp đồng. 
Ngoài ra, phía bên mua của Công ty Phạm Sơn bán lại cho bên thứ ba và bên thứ ba mới sử dụng vào mục đích làm xăng giả, thì không thể có sự giúp sức làm xăng giả. Luật sư cho rằng: với cách hiểu này về yếu tố giúp sức làm hàng giả, thì rất lo cho hàng ngàn doanh nghiệp đang kinh doanh hoá chất hợp pháp sẽ vướng tội, như tại TP.HCM có cả khu chợ hoá chất Kim Biên hàng ngày bán không ít hoá chất và bọn tội phạm mua về sản xuất hàng giả mà công an các thành phố lớn phát hiện xử lý thường xuyên. 

AN BÌNH

Bạn đọc đặt tạp chí Pháp lý dài hạn vui lòng để lại thông tin.